Zasady czy luz- co jest lepsze dla dziecka?

Co jest lepsze dla dziecka-  zasady czy luz? Porządek, ład, ograniczenia czy nieskrępowana wolność dziecka? Styl autorytatywny czy permisywny?

4 style wychowawcze

W latach 60. amerykańska psycholog Diana Baumrind stworzyła najbardziej popularną klasyfikację stylów wychowawczych, obejmującą 4 typy:

1. autorytatywyny (demokratyczny)- rodzic jako autorytet, wysoka wrażliwość na potrzeby dziecka przy jednoczesnych wysokich wymaganiach, swoboda wyrażania opinii dziecka, zasady są ustalane wspólnie, konsekwencja w nagradzaniu i karaniu dziecka;
2. permisywny (liberalny)- niewielkie wymagania rodzica od dzieci, brak konsekwencji w przypadku pogwałcenia zasad, duży zakres swobody decyzji dziecka;
3. autorytarny (despotyczny)- ścisłe reguły, wysokie wymagania, wymóg ślepego posłuszeństwa dziecka wobec rodzica, oszczędność okazywania uczuć, niewielka wrażliwość na potrzeby dziecka;
4. niezaangażowany (zaniedbujący)- brak troski o relację z dzieckiem.

Zaryzykowałabym stwierdzenie, że 99% świadomych swojej roli, odpowiedzialnych rodziców ma tylko 2 opcje-  styl autorytatywny lub permisywny. Tylko te dwa bowiem cechują się wrażliwością na potrzeby dziecka. Różnią się jednak w determinacji do wyciągania konsekwencji. Jakie skutki mają te style wychowawcze na rozwój dziecka i jego przyszłość?

Psycholodzy są zgodni: najbardziej pożądanym i zalecanym jest styl autorytatywny

Autorytatywny styl wychowawczy najpełniej wpływa na dobrostan dziecka, zaspokaja jego potrzeby rozwojowe i dba o rozwój psychologiczno-emocjonalny niezależnie od płci, rasy, statusu społeczno-ekonomicznego, struktury rodziny i czasu (Baumrind, 1996). Badania dowodzą, że nawet jeśli tylko jeden z rodziców posiada ten styl wychowawczy, niezależnie czy jest to ojciec czy matka, nadal ma on opisany wyżej pozytywny wpływ na dziecko, aczkolwiek słabszy niż w przypadku diady autorytatywnych rodziców (Meteyer & Jenkins, 2009).

Dzieci rodziców o stylu autorytatywnym:

– rzadziej sprawiają problemy wychowawcze,

– rzadziej sięgają po substancje psychoaktywne,

– osiągają najwyższe wyniki edukacyjne zarówno w obszarze testów i egzaminów, ocen końcowo-rocznych (najwyższe średnie) jak i prezentują największe zaangażowanie w wypełnianie obowiązków szkolnych (Baumrind, 1991),

– cechują się wyższymi wskaźnikami rozwoju społecznego, w tym zwłaszcza empatii i zachowań prospołecznych, lepiej funkcjonują w grupie rówieśniczej (Schaffer, Clark, & Jeglic 2009),

– mają wyższą samoocenę,

– mają wyższy poziom satysfakcji z życia i rzadziej chorują na depresję,

– cechują się niezależnością, pewnością siebie, asertywnością, motywacją wewnętrzną, krytycznym myśleniem i samoregulacją, dzięki jasnym, stałym zasadom i ich przestrzeganiu (Hess & McDevitt, 1984; Ginsburg & Bronstien, 1993),

– podejmują więcej interakcji w obrębie rodziny i bardziej się z nią utożsamiają (Garg, et al., 2005),

Ważny wniosek badaczy 1: Rodzice autorytatywni mają większy wpływ na swoje dzieci niż rówieśnicy! (Bednar & Fisher, 2003)

Styl permisywny skutkuje poczuciem zagubienia dziecka w dorosłym życiu

Rodzicom permisywnym tak bardzo zależy na relacji z dzieckiem, iż chcą zaoszczędzić mu przykrości, dyskomfortu, żalu wynikającego z odmowy i tym samym notorycznie łamią obowiązujące dziecko zasady. W dorosłym życiu, na zasadzie wyuczonego wzorca zachowania, może owocować to świadomym łamaniem ustalonych zasad i prowadzić do konfliktów w życiu osobistym i społecznym. Aczkolwiek, warto zauważyć, że to podejście jest także niesamowicie urodzajnym podłożem do pielęgnowania kreatywności i nieszablonowego myślenia. Wydaje się, że dzieci rodziców permisywnych to modelowi wynalazcy: samotnicy o pięknym umyśle, którzy w wyniku odrzucenia społecznego mają skłonność do popadania w stany lękowe lub nałogi.

Dzieci rodziców o stylu permisywnym:

– lubią eksperymentować; częściej i wcześniej niż dzieci autorytatywnych rodziców sięgają po substancje psychoaktywne i prezentują ryzykowne zachowania (Pellerin, 2005; Shumow et. al., 1998),

– gorzej radzą sobie w szkole, prezentują niższe zaangażowanie w obowiązki szkolne i czerpią z nich mniej satysfakcji,

– częściej niż dzieci autorytatywnych rodziców cechują się zewnętrzną motywacją,

– odznaczają się najwyższą kreatywnością,

– są częściej są egocentrykami, mają nadmierną pewność siebie, ze względu na to, że rodzice wyolbrzymiają ich zasługi i zalety,

– częściej są nadpobudliwe i agresywne ze względu na łagodne odnoszenie się rodziców do niesubordynacji dziecka lub ekscentrycznych zachowań (Meteyer & Jenkins, 2009),

– osiągają niższe wskaźniki rozwoju emocjonalnego, np. w zakresie okazywania empatii, częściej przejawiają postawy antyspołeczne (pochodna przekonania, że ja-dziecko jestem w centrum wszechświata) (Aunola, et. al., 2000).

Ważny wniosek badaczy 1: Rodzice permisywni powinni wspierać w dziecku rozwój kompetencji społecznych, najlepiej poprzez doświadczenie np. dbając o dobre relacje koleżeńskie, uczenie troski o bliskich, itd.

Ważny wniosek badawczy 2: Dzieci permisywnych rodziców najlepiej odnajdują się w szkołach o wzorcu autorytatywnym (Pellerin, 2005).

Zasady czy luz?

Zasady ustalane wspólnie z dzieckiem, konsekwencja i wrażliwość na jego potrzeby. Tylko tyle i aż tyle.

Zainteresowanych tą tematyką odsyłam do tekstu “Jak sobie poradzić z trudnym dzieckiem”.

Literatura dla bardzo zainteresowanych:

Aunola, K., Stattin, H., & Nurmi, J.E., (2000). Parenting styles and adolescents’ achievement strategies. Journal of Adolescents, 23, 205-222.

Brenner, V. & Fox, R.A. (1999). An Empirically Derived Classification of Parenting Practices. The Journal of Genetic Psychology, 160, 343-356.

Carlo, G., McGinley, M., Hayes, R., Batenhorst, C., Wilkinson, J. (2007). Parenting style or practices? Parenting, sympathy, and prosocial behaviors among adolescents. The Journal of Genetic Psychology, 168, 147-176.

Koehrlen T. (2007) The permissive or Indulgent parenting style picture. Retrieved November 21, 2010, from: http://www.nosvies.com/

Meteyer, K.B. & Jenkins, M. (2009). Dyadic parenting and children’s externalizing symptoms. Family Relations, 58, 289-302.

Pellerin, L.A. (2005). Applying Baumrind’s parenting typology to high schools: toward a middle-range theory of authoritative socialization. Social Science Research, 34, 283-303.

Schaffer, M., Clark, S., & Jeglic, E., (2009). The role of empathy and parenting Style in the Development of Antisocial Behaviors. Crime and Delinquency, 55, 586-599.

Shumow, L., Vandell, D.L., & Posner, J.K., (1998). Harsh, Firm, and Permissive Parenting in Low-Income Families. Journal of Family Issues, 19, 483-507.