Czym są Święta Wielkanocne dla Polaków?
W badaniu zorganizowanym przez Centrum Badania Opinii Społecznej w 2020 roku okazało się, że Święta Wielkanocne są dla Polaków coraz częściej świętem rodzinnym (67% ankietowanych), a nie religijnym (51% ankietowanych). Prawie na równi uplasowało się również uważanie Wielkanocy jako „miłej tradycji” (45% odpowiedzi). Osoby nieuczestniczący w praktykach religijnych traktują Wielkanoc głównie jako przerwę w pracy, okazję do wypoczynku (20%) i do spotkań z przyjaciółmi (18%).
Jakie zwyczaje wielkanocne kultywują Polacy?
Podobne pytanie padało w badaniach organizowanych mniej więcej co 2-4 lata. W każdej z wymienionych aktywności widać wyraźny spadek w stosunku do roku poprzedniego. Najwięcej Polaków zachowuje post w Wielki Piątek- aż 85% ankietowanych. Równie rozpowszechniona jest tradycja przystąpienia do spowiedzi wielkanocnej (około 70%) i posypanie głowy popiołem w Środę Popielcową (około 65%). Najmniej osób deklaruje uczestnictwo w rezurekcji- tylko około 45% badanych.
Co ciekawe prawie 30% ankietowanych informuje, że zachowuje wszystkie z wymienionych praktyk wielkopostnych i wielkanocnych (w badaniu było ich 7). Liczba ta jest zależna przede wszystkim od zaangażowania w praktyki religijne. Znaczącą rolę odgrywają również:
-płeć i wiek (kobiety i osoby starsze częściej niż mężczyźni i osoby młodsze uczestniczą w praktykach religijnych, częściej też zachowują tradycje)
-wielkość miejscowości zamieszkania (im mniejsza miejscowość, tym większa liczba wskazanych praktyk)
-wykształcenie (im niższe, tym więcej zachowywanych praktyk).
Jakie zwyczaje wielkanocne są kultywowane w rodzinach?
Respondenci zostali również zapytani o to, jak przeżywa się Wielki Post i Wielkanoc w ich rodzinach. Najbardziej znanym zwyczajem jest święcenie pokarmów w Wielką Sobotę oraz dzielenie się z najbliższymi święconym jajkiem (po 93%). Ta liczba również nie zmieniła się zbytnio na przestrzeni ostatnich 12 lat. Ciekawie za to sytuacja wygląda jeśli chodzi o wysyłanie tradycyjnych kartek z życzeniami świątecznymi. W 1998 roku ponad 90% ankietowanych potwierdziło taką aktywność, a w 2020 było to zaledwie 40%. Na popularności zyskuje za to wysyłanie życzeń za pośrednictwem SMS-ów lub Internetu- prawie 80% badanych podpisuje się pod tą praktyką.
Trzy modele świętowania Wielkanocy
Na podstawie udzielonych odpowiedzi można wyróżnić trzy modele spędzania świąt wielkanocnych:
-Pierwszy z nich koncentruje się na wymiarze duchowym, czyli głównie udziale w nabożeństwach kościelnych. Występuje on głównie u osób regularnie uczestniczących w praktykach religijnych.
-Drugi wiąże się z kościelnymi tradycjami wielkanocnymi i obejmuje przede wszystkim poświęcenie pokarmu w Wielką Sobotę, czy dzielenie się święconym jajkiem. Model ten dotyczy głównie osób rzadko uczestniczących w praktykach religijnych, którzy obchodzą tradycje mające charakter obrzędowej religijności ludowej.
-Trzeci model to tradycje bardziej świeckie, jak np. malowanie pisanek lub pieczenie ciast. Jest on najbardziej rozpowszechniony wśród osób młodych.