Zabawki dywergencyjne- zabawki, które wspierają rozwój mózgu dziecka

Nasze dzieci mają ogrom zabawek. Część dostajemy w spadku po znajomych, część jest podarkiem od gości, a część kupujemy sami. Kiedy zbliża się jakaś kolejna okazja, nie wiemy co wybrać. Które zabawki warto sprawić dziecku w świetle badań naukowych? Czy są takie, które wspierają rozwój mózgu dziecka?

Naukowcy są jednomyślni. Najlepsze zabawki dla mózgu dziecka to takie, które psycholodzy i neurolodzy określają jako dywergencyjne. Zabawy z użyciem zabawek dywergencyjnych rozwijają umiejętności motoryczne (zwłaszcza usprawniają koordynację ręka-oko), umiejętności przestrzenne i zdolność twórczego, rozbieżnego myślenia. Ponadto, istotnym atutem tych zabaw jest możliwość realizowania przez dziecko scenariusza zabawy „na niby”.

Wielu naukowców uważa, że zabawa „na niby” jest głównym czynnikiem poznawczego, emocjonalnego i społecznego rozwoju i dziecka, wspierając szereg umiejętności oraz kulturowych kompetencji (Erikson, 1950; Freud, 1958, Piaget, 1962, Berk, Mann i Ogan, 2006). Istnieją dowody naukowe (Dansky, 1980, Russ, 1993, 2004, Saracho, 2002), że taka aktywność dzieci wpływa na wzrost kreatywności oraz umiejętność rozwiązywania problemów. Ponadto, zabawa „na niby” wspiera zdolności kognitywne (tj. m. in. świadomą samokontrolę myśli, działania i emocji, mającej wyraz w umiejętności hamowania impulsów, wspomaganiu pracy pamięci oraz umiejętności planowania i elastyczności) jak również daje szereg korzyści natury społecznej (m.in. empatia, rozumienie zjawisk społecznych, antycypowanie reakcji drugiej osoby).

Wyniki badań dowodzą, że dzieci, które podejmują zabawy dywergencyjne:

• radzą sobie lepiej podczas skomplikowanych zadań mających wiele możliwych rozwiązań oraz odznaczają się większą kreatywnością w próbach rozwiązania problemów (Pepler i Ross 1981, Rachel Keen, 2011)
• mają wyższe kompetencje matematyczne w późniejszym życiu (Wolfgang, Stannard i Jones, 2001) [W ramach badań oceniano kompetencje 4-latków w zakresie zabawy klockami, a po upływie paru-parunastu lat śledzono ich wyniki naukowe w szkole średniej. Naukowcy odkryli, że stopień złożoności zabawy klockami w dzieciństwie był wprost proporcjonalny do poziomu osiągnięć matematycznych w szkole średniej]
• uzyskują wyższe wyniki testów przestrzennych (Jirout i Newcombe 2015, Levine, 2012)
• szybciej zaczynają czytać i robią to bardziej płynnie (Hanline, Milton i Phelps, 2010)

Zabawki dywergencyjne to takie, które umożliwiają wiele wariantów zabawy, można je dowolnie modyfikować, a bez ingerencji dziecka są jedynie materiałem do stworzenia zabawki.

Jest to m.in.: ciastolina, piasek, błoto, materiały recyklingowe typu rolka papieru, pudełko, puste butelki, itd. To również zabawki lub po prostu przedmioty codziennego użytku umożliwiające realizowanie scenariusza zabawy wcielania się np. w lekarza, policjanta, strażaka, itd. Pierwsze miejsce zdaniem naukowców zajmują różnego typu klocki, dostosowane do wieku dziecka. To właśnie one mają najszerszej przebadany naukowo pozytywny wpływ na kształtowanie się mózgu dziecka, zwłaszcza umiejętności myślenia przestrzennego.

Empiryczne dowody wskazują, że jeśli zamierzasz wydawać pieniądze na zabawki, zabawki dywergencyjne wydają się mądrą inwestycją. Jeśli chcemy dodatkowo wzmocnić umiejętność myślenia przestrzennego oraz umiejętność analizy dzieci naukowcy podają również dwie cenne wskazówki:

1. Podczas wspólnej zabawy używajmy języka przestrzennego (na, pod, na górze, z boku, po przeciwnej stronie, owalny, kwadratowy, itd.). Badania naukowe (Shannon Pruden, 2016) dowodzą, że wczesny kontakt dziecka z językiem przestrzennym wpływa na większą inteligencją przestrzenną w późniejszych latach wyrażającą się m.in. wyższymi zdolnościami matematycznymi i bogatszym zasobem słownictwa.
2. W ramach zabawy klockami wspaniałym ćwiczeniem dla mózgu dzieci jest tworzenie dwóch identycznych konstrukcji, zwracając uwagę, aby używać klocków o jednakowej wielkości, identycznym kolorze i kształcie co pierwszy egzemplarz. Wyniki eksperymentów przeprowadzonych na grupie 8-latków (Newman, 2016) świadczą o tym, że zaledwie pięć, 30-minutowych takich sesji mierzalnie poprawiało zdolności umysłowe dzieci, pobudzając aktywność mózgu, zwłaszcza w zakresie przetwarzania informacji przestrzennej.